22 Απρ «Η κατοχύρωση της κλιματικής δικαιοσύνης ως κρίσιμο διακύβευμα του Ενεργητικού Κοινωνικού Κράτους», 22.4.2024
Γαβριήλ Αμίτσης, Καθηγητής Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας – Διευθυντής του Ερευνητικού Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Γιώργος Βλασσόπουλος, Διδάκτωρ Εργατικού Δικαίου Μέλος του Ερευνητικού Εργαστηρίου Κοινωνικής Διοίκησης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Η πρόσφατη Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) του Συμβουλίου της Ευρώπης της 9ης Απριλίου 2024 στην υπόθεση VEREIN KLIMASENIORINNEN SCHWEIZ AND OTHERS v. SWITZERLAND (βλ. το κείμενο της Απόφασης σε French και English) είναι πρωτοποριακή. Αναγνωρίζει για πρώτη φορά το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε πολίτη να προστατεύεται αποτελεσματικά από τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του.
Μετά την ανακοίνωση της Απόφασης του ΕΔΔΑ
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2017 με την κατάθεση προσφυγής (βλ. Greenpeace media release) από την Ελβετική οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών “Ηλικιωμένες για τη προστασία του κλίματος” (Climate Seniors Association Switzerland/ KlimaSeniorinnen Schweiz, https://en.klimaseniorinnen.ch/) ενώπιον του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου (Federal Administrative Court) με αντικείμενο τον έλεγχο των εθνικών διοικητικών μέτρων για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αντικτύπου της κλιματικής κρίσης. Μετά την εξάντληση των εθνικών ένδικων μέσων, η οργάνωση που εκπροσωπούσε περίπου 2.500 ηλικιωμένες γυναίκες λίγο πριν ή μετά την ηλικία συνταξιοδότησης αποφάσισε να προσφύγει συλλογικά το Νοέμβριο του 2020 στο ΕΔΔΑ (βλ. Application to the European Court of Human Rights), ζητώντας να εξετασθεί εάν η αποτυχία των Ελβετικών Αρχών να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου προσβάλλει τα θεμελιώδη δικαιώματα των ηλικιωμένων γυναικών στη ζωή και την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή που προστατεύονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).
Η απόφαση της μείζονος σύνθεσης του ΕΔΔΑ δικαίωσε την οργάνωση, καθώς δέχθηκε ότι συντρέχει παραβίαση του άρθρου 8 (δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή) της ΕΣΔΑ λόγω αργής διαδικασίας λήψης αποτελεσματικών μέτρων εκ μέρους της Ελβετίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και επιδίκασε σε βάρος της Ελβετικής Κυβέρνησης αποζημίωση υπέρ της προσφεύγουσας ΜΚΟ ύψους 80.000 €. Διαμόρφωσε, έτσι, ένα ανθρωποκεντρικό υπόδειγμα «κλιματικής δικαιοσύνης» που συνδέει την διαχείριση του περιβάλλοντος με την αποτελεσματική άσκηση θεμελιωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, επαναφέροντας στο προσκήνιο την ανάγκη των προληπτικών λειτουργιών του Ενεργητικού Κοινωνικού Κράτους για την προστασία ομάδων του πληθυσμού (όπως οι ηλικιωμένοι) σε αυξημένο κίνδυνο λόγω των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής.